อิเหนา : ระตูทั้งสองทำศพระตูบุศสิหนา (๔๓)

ระตูทั้งสองทำศพระตูบุศสิหนา*
๏ บัดนั้น	เสนีสี่นายก็หรรษา
ออกจากที่ประทับพลับพลา	มาขึ้นม้าพาพลกลับไป ฯ*
ฯ ๒ คำ ฯ เชิด
๏ ครั้นถึงจึงคลานเข้าไปเฝ้า	ต่างคนก้มเกล้าบังคมไหว้
ทูลสองระตูภูวไนย	ให้ทราบพระทัยทุกประการ ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น	ทั้งสองกษัตริย์ได้ฟังสาร
ค่อยคลายวายทุกข์รำคาญ	จึงบรรหารตรัสสั่งเสนี
อันศพอนุชาผู้ร่วมจิต	เราจะฌาปนกิจเสียที่นี่
จงกะเกณฑ์รี้พลมนตรี	เร่งถางที่ทำเมรุริมบรรพต
ท่านคิดทำให้งามตามของป่า	เบญจาจงประดับดอกไม้สด
สืบไปจะได้เป็นเกียรติยศ	สั่งกำหนดให้เสร็จในสองวัน ฯ
ฯ ๖ คำ ฯ
๏ บัดนั้น	อำมาตย์รับสั่งแล้วผายผัน
ออกมาเร่งรัดจัดกัน	แบ่งพวกพลขันธ์ตามบัญชี
การพระเมรุเกณฑ์สี่ตำรวจใน	จ่ายไพร่ทั้งสองกรุงศรี
มูลนายหลายกรมที่สมมี*	เกณฑ์หน้าที่สามส้างทุกเสนา
นายงานทหารในระดับกัน	ทำพระโกศด้วยฉันทน์กฤษณา
พวกช่างทั้งปวงบรรดามา	ให้ประดับเบญจาด้วยดอกไม้
เลือกเหล่ากิดาหยันมาช่วยร้อย	ถ้าเห็นน้อยเติมเหล่าขอเฝ้าให้*
กองนอกกับพรานชำนาญไพร	จงเที่ยวไปเก็บบุหงาสารพัน
อันพลบุศสิหนานั้นเกณฑ์ด้วย	ใครแหล่หลอนผ่อนช่วยเข้าที่นั่น
กองไหนแชเชือนตักเตือนกัน	ในสองวันให้เสร็จอย่านอนใจ ฯ
ฯ ๑๐ คำ ฯ
๏ บัดนั้น	นายมูลขุนหมื่นน้อยใหญ่*
ที่เกียจคร้านการงานก็บ่นไป	แกล้งเกณฑ์หน้าที่ให้เต็มประดา
บ้างคุมไพร่เร่งรัดไปตัดเสา	เลือกล้วนเปลาเปลาที่ในป่า
ล้มลงทอนตัดแล้ววัดวา	ประจบตากล่อมเกลาเท่ากัน
บ้างใส่สาลี่ลากกระชากฉุด	อุตลุดอึงไปในไพรสัณฑ์
บ้างดัดไม้ไผ่ป่าเอาพร้าฟัน	เสียงสนั่นก้องพงดงดาล
เหล่าพวกเก็บดอกไม้ก็ไปหา	พบบุปผาขึ้นหักกิ่งก้าน
บ้างสอดสอยผลพวงดวงมาลย์	ทั้งตูมบานแก่อ่อนผ่อนส่งนาย ฯ
ฯ ๘ คำ ฯ
๏ บัดนั้น	จึงเจ้าหน้าที่ทั้งหลาย
ต่างมาจับฉลากมากมาย	วุ่นวายอลหม่านเป็นการรุม
เสนีสี่ตำรวจนายด้านเมรุ	ก็กะเกณฑ์อุตลุดขุดหลุม
ชักระดับได้ที่ทั้งสี่มุม	ผู้คนเกลื่อนกลุ้มรุมกัน
ยกเสาขึ้นทั้งทั้งสี่ต้น	ต่างติดเครื่องบนขมีขมัน
พนักงานหอสวดสามข้างนั้น	ก็ยกขึ้นพร้อมกันทันที
บ้างดาดผนังหลังคาผ้าขาว	เพดานดาวดอกไม้สลับสี
หุ้มเสาด้วยผ้าแดงโมรี	เอาม่านที่พลับพลามากั้นกาง
กองพระเบญจามาประดับ	ซ้อนสลับแม่ลายหลายอย่าง
บ้างลอกพลับพลึงกรึงพื้นพลาง	เลือกบุปผาต่างต่างเป็นตัวซ้อน
บ้างร้อยราชวดฉัตรชั้น	พื้นพรรณบุปผชาติเกสร
บ้างประดับศาลาเป็นจามร	รบรอนติดกระจังบัลลังก์ลด*
บุษบกยกคนเข้ารุมกัน	เห็นเหลือมือไม่ทันการกำหนด
คิดแบ่งเบาเอาบุษบกรถ	มาแต่งตั้งตามยศกษัตรา
เครื่องสูงถ้าชั้นกั้นกาง	ตั้งหว่างชุมสายซ้ายขวา
จัดแจงแต่งตามพระบัญชา	ไม่ช้าแล้วเสร็จทุกสิ่งอัน ฯ
ฯ ๑๖ คำ ฯ เจรจา
๏ เมื่อนั้น	สองกษัตริย์กำสรดโศกศัลย์
เนาในพลับพลาพนาวัน	ครั้นรุ่งแสงสุริยันต์ตรัสไตร
จึงเข้าที่ชำระสระสรง	จะแต่งองค์ทรงเครื่องก็หาไม่
มาขึ้นรถสุวรรณทันใด	รีบไปยังศพอนุชา ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ เสมอ
๏ เลี้ยวเหลี่ยมภูผาปะราปี	เห็นโยธีตายกลาดอยู่นักหนา
ให้แสนสังเวชวิญญาณ์	ชลนาไหลหลั่งถั่งลง
เหลือบเห็นอนุชาสิ้นชีวี	นอนเหนือปัถพีธุลีผง
สลดจิตดังชีวิตจะปลดปลง*	ต่างทรงโศกาจาบัลย์ ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ โอด
๏ ครั้นค่อยคลายวิโยคโศกเศร้า	ซึ่งสั่งเหล่าเสนีขมีขมัน
ให้เชิญศพองค์พระน้องนั้น	ใส่ในโกศจันทน์ทันใด
แล้วรับขึ้นราชรถทอง	ประโคมก้องหิมวาป่าใหญ่
แห่แหนดาษดาคลาไคล	ตรงไปพระเมรุมิทันช้า ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ กลองโยน
๏ ครั้นถึงจึงประทับกับเกย	พนักงานตามเคยเตรียมท่า
เชิญพระโกศจากรถรัตนา	ขึ้นตั้งบนเบญจามาลี ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ
ชมตลาด
๏ จึงสระสรงสำอางอินทรีย์*	วารีชำระรดหมดหมอง
ขัดขมิ้นหนุนเนื้อนวลละออง	ทรงสุคนธ์ปนทองอุไรเรือง
หวีเกศกันไรใส่กรอบหน้า	จรจินดาแวววับประดับเนื่อง
กุณฑลห้อยพลอยเพชรค่าเมือง	อร่ามเรืองรุ้งร่วงดังดวงดาว
บรรจงทรงภูษาสีเศวต	สไบปักทองเทศพื้นขาว
ทองกรสุรกานต์สังวาลวาว*	สะอิ้งแก้วแพรวพราวพรายตา
ธำมรงค์ทรงสอดนิ้วพระหัตถ์	เพชรรัตน์พรรณรายทั้งซ้ายขวา
ครั้นเสร็จเสด็จลีลา	ลงจากพลับพลาพนาลัย ฯ
ฯ ๘ คำ ฯ เสมอ
ร่าย
๏ โฉมยงทรงสีวิกากาญจน์	พร้อมกำนัลนงคราญน้อยใหญ่
เสด็จโดยมรคาข้างใน	ตรงไปพระเมรุฉับพลัน ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ เชิด
ครั้นถึงจึงเข้าไปนอบนบ	บังคมพระศพแล้วโศกศัลย์*
ความรักสลักใจจาบัลย์	พิไรร่ำรำพันโศกา ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ โอด
โอ้บูชากุณฑ์
๏ โอ้ว่าพระทูลกระหม่อมเอ๋ย	ไหนเลยมาม้วยสังขาร์
ทิ้งข้าน้อยไว้ให้เวทนา*	หนีไปฟากฟ้าดุษฎี
น้องละบิตุเรศมารดา	สุริย์วงศ์พงศาบุรีศรี
โดยเสด็จมาในพนาลี	ด้วยภักดีต่อองค์พระทรงธรรม์
หวังเอาเบื้องบาทภูวเรศ	ปกเกศไปกว่าจะอาสัญ
พระจากเมืองเมียมาได้ห้าวัน	มาจำตายจากกันด้วยโจรไพร
แม้นพระองค์ทรงฟังน้องว่า	จะสุดสิ้นชีวิตก็หาไม่
ร่ำพลางโศกาอาลัย	อรไทไม่เป็นสมประดี ฯ
ฯ ๘ คำ ฯ โอด
ร่าย
๏ เมื่อนั้น	สองกษัตริย์สุริย์วงศ์เรืองศรี
ให้ยกโกศแก่นจันทน์ทันที	มาตั้งที่ถวายเพลิงเชิงตะกอน
พระทรงถือธูปเทียนสุคนธา	แล้วชวนนางดรสาสายสมร
ทั้งสองมเหสีบังอร	บทจรเข้าจุดอัคคี ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ ปี่กลอง