อิเหนา : อิเหนาทูลลาไปไล่เนื้อ (๓๐)

อิเหนาทูลลาไปไล่เนื้อ
๏ เมื่อนั้น	ระเด่นมนตรีเฉิดฉัน
แจ้งว่าบิตุรงค์ทรงธรรม์	ใช้ให้ดะหมังนั้นไปนัดการ
จัดแจงที่จะแต่งสยุมพร	พระเร่งร้อนฤทัยดังไฟผลาญ
แต่โศกาครวญคร่ำรำคาญ	จะคิดอ่านผ่อนผันฉันใดดี ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ
๏ อย่าเลยจะทูลลาไปเล่นไพร	แต่พอได้ออกจากกรุงศรี
แล้วจะไปหมันหยาธานี	ให้สมที่จินดาอาวรณ์ ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ
๏ คิดแล้วอ่าองค์ทรงเครื่อง	ย่างเยื้องจากแท่นบรรจถรณ์
มาทรงกัณฐัศว์อัสดร	บทจรเข้ายังวังใน ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ
๏ ครั้นถึงจึงถวายอัญชลี	พระชนกชนนีเป็นใหญ่
เห็นท่วงทีชอบช่องจึงทูลไป	ว่าลูกไม่สบายมาหลายวัน
ขอพระองค์จงโปรดปรานี	พรุ่งนี้จะลาไปไพรสัณฑ์
เที่ยวไล่มฤคาในอารัญ	เจ็ดวันจะกลับมาเวียงชัย ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น	พระองค์ทรงพิภพสบสมัย
ฟังโอรสลาไปเล่นไพร	ภูวไนยไม่พะวงสงกา
จึงตริตรึกปรึกษามเหสี	อิเหนานี้คำนึงถึงจินตะหรา
เศร้าหมองไม่หายหลายเดือนมา	จะต้องตามวิญญาณ์ให้คลายใจ
ว่าพลางทางมีพจนารถ	อนุญาตโดยดังอัชฌาสัย
ลูกรักจักลาไปเล่นไพร	ก็ตามใจแต่อย่าอยู่ช้า
แล้วดำรัสตรัสสั่งตำมะหงง*	ท่านจงไปด้วยโอรสา
เป็นผู้ใหญ่ต่างใจต่างตา	อย่าให้พระลูกยาอยู่นาน
กำชับให้กลับในเจ็ดวัน	ถึงกรุงกุเรปันราชฐาน
สั่งเสร็จเสด็จจากพระโรงธาร	ภูบาลเข้าสู่ปราสาทชัย ฯ
ฯ ๑๐ คำ ฯ เสมอ
๏ เมื่อนั้น	ระเด่นมนตรีศรีใส
ชื่นชมสมจิตที่คิดไว้*	ก็คลาไคลไปปราสาทวิยะดา ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ
๏ พอประสบพบองค์มะเดหวี	สถิตที่ห้องทองขนิษฐา
พระลดองค์ลงถวายวันทา	ทำทีกิริยาเปรมปรีดิ์
แล้วโอบอุ้มประคองพระน้องรัก	มาใส่ตักเชยชมมารศรี
ชันษายังไม่ถึงกึ่งปี	อนิจจาพี่นี้จะจากไป
พระสะท้อนถอนจิตจาบัลย์	สุดที่จะกลั้นกันแสงได้
ชลเนตรคลอเนตรภูวไนย	ผินไปทรงซับเสียฉับพลัน ฯ
ฯ ๖ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น	มะเดหวีมีศักดิ์เฉิดฉัน
เห็นอิเหนาลูกยาจาบัลย์	จึงตรัสถามไปพลันทันใด
เจ้าอุ้มน้องเชยชมภิรมย์รัก	เป็นไรนั่นผันพักตร์ไปร้องไห้
เห็นผิดทีเที่ยวป่าพนาลัย	เหมือนจะไปอยู่ช้าสักห้าปี ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น	ระเด่นมนตรีเรืองศรี
เสแสร้งแกล้งทูลพระชนนี	เมื่อกี้ผงปลิวเข้าตา
ก้มกรีดชลเนตรจะให้หาย	ยังระคายเคืองเนตรเป็นหนักหนา
อย่ากินแหนงแคลงใจพระมารดา	ใช่ว่าจะโศกศัลย์ด้วยอันใด
ซึ่งลูกจะลาไปอารัญ	เจ็ดวันก็จะกลับกรุงใหญ่
ว่าพลางวางองค์พระน้องไว้	บังคมไหว้มะเดหวีแล้วลีลา ฯ
ฯ ๖ คำ ฯ เสมอ
๏ ครั้นถึงประเสบันทันที	นั่งเหนือแท่นมณีที่ข้างหน้า
จึงสั่งสี่พี่เลี้ยงให้ตรวจตรา	โยธาสำหรับทัพชัย
จงจัดคนนำทางที่สันทัด	ดั้นดัดมรคาป่าใหญ่
พอย่ำยามสามจะยกไป	อย่านอนใจให้ทันเวลา ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ
๏ บัดนั้น	ประสันตารู้ในแต่ไม่ว่า
ทำนับนิ้วจับยามสามตา	เฉยหน้าทูลองค์พระทรงธรรม์
เสด็จในยามนี้เถิดดีจริง	จะเกิดลาภสักสิ่งเป็นแม่นมั่น
ถ้ามิได้สมจิตที่คิดนั้น	ขอถวายชีวันประสันตา ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น	พระโฉมยงวงศ์อสัญแดหวา
ยิ้มพลางทางเขม้นนัยนา	แล้วตรัสว่าช่างทำนายทายเดา
นี่ใครใช้ให้เจ้าเป็นหมอดู	อวดรู้พูดโป้งไปเปล่าเปล่า
จะได้ลาภมิได้ก็ทำเนา	มิใช่การอย่าเอามาพาที
ไม่สบายวิญญาณ์จะคลาไคล	ก็ย่อมรู้อยู่แก่ใจของพี่
รำคาญวานอย่าเฝ้าเซ้าซี้	จงไปจัดโยธีให้พร้อมไว้ ฯ
ฯ ๖ คำ ฯ
๏ บัดนั้น	ยะรุเดะผู้มีอัชฌาสัย
แย้มยิ้มในหน้าแล้วว่าไป	เจ้าพูดไยอย่างนั้นประสันตา
ถึงได้ลาภอย่างไรก็ไม่ชื่น	ไม่เหมือนคืนเขตขัณฑ์หมันหยา
ว่าพลางทางถวายบังคมลา	ออกมาหน้าจักรวรรดิ์จัดพล ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ เจรจา
๏ ตั้งกองท้องสนามตามอย่าง	ขุนช้างผูกช้างระวางต้น
แต่ละตัวห้าวหาญชาญชน	ชนะศึกฝึกฝนมาหลายคราว
ขุนม้าผูกม้าพาชี*	แซมสีเหลืองกะเลียวเขียวขาว
เลือกล้วนตัวดีมีฝีเท้า	ประดับเครื่องกุดั่นดาวนากทอง
ขุนรถเร่งเทียมรถา	อาชาฉุดชักเคล่าคล่อง
สารถีขี่ขับตามทำนอง	เหน็บกริชฝักทองถือธนู
ขุนพลจัดพลพร้อมพรั่ง	คับคั่งโยธีทั้งสี่หมู่
กรมวังนั่งคอยไขประตู	เตรียมท่าพระโฉมตรูจะยาตรา ฯ
ฯ ๘ คำ ฯ เจรจา
ร่าย
๏ เมื่อนั้น	พระโฉมยงวงศ์อสัญแดหวา
ครั้นล่วงปฐมยามเวลา	เสด็จมาเข้าที่พระบรรทม ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ
ช้า
๏ เอนองค์ลงรำพึงคะนึงใน	ดังได้โฉมตรูมาสู่สม
ยินดีปรีดาในอารมณ์	พลางชมสไบบางต่างเทวี
หอมตลบอบซาบนาสา	เหมือนกลิ่นจินตระหรามารศรี
นึ่งนึกตรึกไตรในราตรี	ภูมีไม่สนิทนิทรา
แต่เฝ้าเปรมปริ่มกระหยิ่มใจ	เหมือนพรุ่งนี้จะได้ไปเห็นหน้า
พระกรรณตรับนับทุ่มนาฬิกา	นั่งคอยเวลาจะคลาไคล ฯ
ฯ ๖ คำ ฯ
ร่าย
๏ ครั้นประโคมฆ้องย่ำสามยามเศษ	ภูวเรศยินดีจะมีไหน
เสด็จออกจากห้องทองทันใด	คลาไคลไปสรงชลธาร ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ
โทน
๏ ไขสุหร่ายวารินกลิ่นเกลี้ยง	สถิตนั่งเหนือเตียงสรงสนาน
ทรงสุคนธ์ปนทองรองพาน	กลิ่นสุมาลย์ตลบอบองค์
สอดใส่สนับเพลาพื้นตาด	ปักรูปสีหราชเหมหงส์
ภูษายกแย่งครุฑภุชงค์	ฉลององค์อินทรธนูงามงอน
เจียระบาดตาดสุวรรณพรรณราย	คาดปั้นเหน่งเพชรพรายสายสร้อยอ่อน
ทับทรวงดวงกุดั่นดอกซ้อน	ทองกรแก้วมณีเจียระไน
ธำมรงค์ค่าเมืองเรืองระยับ	มงกุฎเก็จเพชรประดับดอกไม้ไหว
เหน็บกริชเทวาแล้วคลาไคล	มาทรงมโนมัยในเที่ยงคืน ฯ
ฯ ๘ คำ ฯ เชิดฉิ่ง
๏ ม้าเอยม้าต้น*	สามารถอาจผจญไม่เต้นตื่น
พ่วงพีมีกำลังยั่งยืน	ตัวรู้อยู่ปืนได้ทดลอง
ผูกเครื่องกุดั่นดาวจำหลัก	สายถือเทศถักเป็นลายสอง
ห้อยหูพู่จามรีกรอง	ใบโพธิ์ทองถมยาประดับเพชร
พานหน้าพนังข้างอย่างนอก	ดวงดอกเนาวรัตน์ตรัสเตร็จ
พระทรงแส้สุวรรณกัลเม็ด	เสนาตามเสด็จแน่นนันต์
ม้าพี่เลี้ยงเคียงม้าที่นั่งทรง	ตำมะหงงนั้นนำพลขันธ์
เดินทางสว่างแจ้งด้วยแสงจันทร์	เร่งกันให้รีบจรลี ฯ
ฯ ๘ คำ ฯ เชิด
โอ้ร่าย
๏ เข้าในอรัญวาป่าใหญ่	ภูวไนยคะนึงถึงโฉมศรี
โอ้ว่าจินตระหราวาตี	ป่านฉะนี้ดวงใจจะไสยา
หรือจะตื่นนิทราเพลาดึก	รำลึกถึงพี่บ้างกระมังหนา
หอมหวนอวลรสสุมาลา	พระพายพากลิ่นตลบอบอาย
น้ำค้างตกต้องใบพฤกษา	จับแสงจันทราจำรัสฉาย
หิ่งห้อยย้อยระยับจับไม้ราย	พรายพรายแพร้วแพร้วที่แถวทาง
เสียงบุหรงร้องก้องพนาวัน	สุริย์ฉันจวนแจ้งแสงสว่าง
พอพ้นด่านกุเรปันชั้นกลาง	หนทางรื่นราบดังปราบไว้ ฯ
ฯ ๘ คำ ฯ
ร่าย
๏ พระคิดดูรู้ระยะมรคา	เห็นยังไกลหมันหยากรุงใหญ่
จะอุบายขับควบอาชาไนย	รีบไปให้เปลืองหนทางจร
คิดแล้วจึงมีบัญชาสั่ง	ให้รอรั้งมโนมัยไว้ก่อน
พอรุ่งรางสร่างแสงทินกร	จึงให้ควบอัสดรดูกำลัง ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ เจรจา
๏ แล้ววางม้าทรงลงแส้	ทั้งทวยหาญม้าแห่หน้าหลัง
ต่างควบอาชาดาประดัง	คับคั่งเคียงแข่งแซงไป
บ้างมุ่นหกผกโผนลำพอง	แตกคลองพากระเจิงเข้าเชิงไผ่
แต่กระชากลากฉุดจนอ่อนใจ	แก้ไขสิ้นคิดถึงปิดตา
พวกขี้ขลาดอวดดีขี่เบาะบาง	สะบัดย่างวางตามเป็นสามขา
รัดอกขาดพลาดพลัดลงมา	ปากคอคิ้วตาระยำยับ*
บ้างควบปรึงตะบึงไปไม่รอรั้ง	จนตาลายสิ้นกำลังลมจับ
เหงื่อออกอาบหน้าเอาผ้าซับ	แล้วรีบขับควบตามเสด็จไป ฯ
ฯ ๘ คำ ฯ เชิด
๏ ลุล่วงมรคามาถึง	ที่หนึ่งธารท่าชลาไหล
เวลาเที่ยงแดดร้อนอ่อนใจ	จึงสั่งให้พักพลโยธา ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ
๏ บัดนั้น	ขุนหมื่นพันทนายซ้ายขวา
ต่างเปลื้องเครื่องอานอาชา	พานหน้าซองหางออกวางไว้
คนเลี้ยงเคียงม้าจูงประจำ	มาลงน้ำกินหญ้าในป่าใหญ่*
บรรดาคนเดินเท้านั้นไซร้	ก็ตามไปถึงพลันทันที
บ้างหุงโภชนาอาหาร	สับสนอลหม่านอึงมี่
บ้างถากเสาเกลาไม้มากมี	ทำที่ประทับพลับพลาพลัน ฯ
ฯ ๖ คำ ฯ เจรจา
๏ เมื่อนั้น	ระเด่นมนตรีเฉิดฉัน
พระเสด็จย่างเยื้องจรจรัล	ขึ้นสู่สุวรรณพลับพลาชัย ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ