นิราศนรินทร์

ผู้ประพันธ์ : นายนรินทรธิเบศร์  ขอบพระคุณ : http://www.reurnthai.com/wiki/โคลงนิราศนรินทร์ ๑
๏ ศรีสิทธิ์พิศาลภพ เลอหล้าลบล่มสวรรค์ จรรโลงโลกกว่ากว้าง แผนแผ่นผ้างเมืองเมรุ ศรีอยุธเยนทร์แย้มฟ้า แจกแสงจ้าเจิดจันทร์ เพียงรพิพรรณผ่องด้าว ขุนหาญห้าวแหนบาท สระทุกข์ราษฎร์รอนเสี้ยน ส่ายเศิกเหลี้ยนล่งหล้า ราญราบหน้าเภริน เข็ญข่าวยินยอบตัว ควบค้อมหัวไหว้ละล้าว ทุกไทน้าวมาลย์น้อม ขอออกอ้อมมาอ่อน ผ่อนแผ่นดินให้ผาย ขยายแผ่นฟ้าให้แผ้ว เลี้ยงทแกล้วให้กล้า พระยศไท้เทิดฟ้า เฟื่องฟุ้งทศธรรม ท่านแฮ ฯ
๒
๏ อยุธยายศล่มแล้ว		ลอยสวรรค์ ลงฤๅ
สิงหาสน์ปรางค์รัตน์บรร-		เจิดหล้า
บุญเพรงพระหากสรรค์		ศาสน์รุ่ง เรืองแฮ
บังอบายเบิกฟ้า		ฝึกฟื้นใจเมือง ฯ
๓
๏ เรืองเรืองไตรรัตน์พ้น		พันแสง
รินรสพระธรรมแสดง		ค่ำเช้า
เจดีย์ระดะแซง		เสียดยอด
ยลยิ่งแสงแก้วเก้า		แก่นหล้าหลากสวรรค์ ฯ
๔
๏ โบสถ์ระเบียงมรฑปพื้น		ไพหาร
ธรรมาสน์ศาลาลาน		พระแผ้ว
หอไตรระฆังขาน		ภายค่ำ
ไขประทีปโคมแก้ว		ก่ำฟ้าเฟือนจันทร์ ฯ
๕
๏ เสร็จสารพระยศซ้อง		สรรเสริญ
ไป่แจ่มใจจำเริญ		ร่ำอ้าง
ตราตรอมตระโมจเหิน		วนสวาท
อกวะหวิวหวั่นร้าง		รีบร้อนการณรงค์ ฯ
๖
๏ แถลงปางบำราศห้อง		โหยครวญ
เสนาะเสน่ห์กำสรวล		สั่งแก้ว
โอบองค์ผอูนอวล		ออกโอษฐ์ อรเอย
ยามหนึ่งฤๅแคล้วแคล้ว		คลาดคล้ายขวบปี ฯ
๗
๏ รอยบุญเราร่วมพ้อง		พบกัน
บาปแบ่งสองทำทัน		เท่าสร้าง
เพรงพรากสัตว์จำผัน		พลัดคู่ เขาฤๅ
บุญร่วมบาปจำร้าง		นุชร้างเรียมไกล ฯ
๘
๏ จำใจจากแม่เปลื้อง		ปลิดอก อรเอย
เยียวว่าแดเดียวยก		แยกได้
สองซีกแล่งทรวงตก		แตกภาค ออกแม่
ภาคพี่ไปหนึ่งไว้		แนบเนื้อนวลถนอม ฯ
๙
๏ โอ้ศรีเสาวลักษณ์ล้ำ		แลโลม โลกเอย
แม้ว่ามีกิ่งโพยม		ยื่นหล้า
แขวนขวัญนุชชูโฉม		แมกเมฆ ไว้แม่
กีดบ่มีกิ่งฟ้า		ฝากน้องนางเดียว ฯ
๑๐
๏ โฉมควรจักฝากฟ้า		ฤๅดิน ดีฤๅ
เกรงเทพไท้ธรณินทร์		ลอบกล้ำ
ฝากลมเลื่อนโฉมบิน		บนเล่า นะแม่
ลมจะชายชักช้ำ		ชอกเนื้อเรียมสงวน ฯ
๑๑
๏ ฝากอุมาสมรแม่แล้		ลักษมี เล่านา
ทราบสวยมภูวจักรี		เกลือกใกล้
เรียมคิดจบจนตรี-		โลกล่วง แล้วแม่
โฉมฝากใจแม่ได้		ยิ่งด้วยใครครอง ฯ
๑๒
๏ บรรจถรณ์หมอนม่านมุ้ง		เตียงสมร
เตียงช่วยเตือนนุชนอน		แท่นน้อง
ฉุกโฉมแม่จักจร		จากม่าน มาแฮ
ม่านอย่าเบิกบังห้อง		หับให้คอยหน ฯ
๑๓
๏ สงสารเป็นห่วงให้		แหนขวัญ แม่ฮา
ขวัญแม่สมบูรณ์จันทร์		แจ่มหน้า
เกศีนี่นิลพรร-		โณภาส
งามเงื่อนหางยูงฟ้า		ฝากเจ้าจงดี ฯ
๑๔
๏ เรียมจากจักเนิ่นน้อง		จงเนา นะแม่
ศรีสวัสดิ์เทอญเยาว์		อย่าอ้อน
อำนาจสัตย์สองเรา		คืนร่วม กันแม่
การณรงค์ราชการร้อน		เร่งแล้วเรียมลา ฯ
๑๕
๏ ลงเรือเรือเคลื่อนคว้าง		ขวัญลิ่ว แลแม่
ทรุดนั่งถอนใจปลิว		อกว้า
เหลียวหลังพี่หวาดหวิว		ใจวาก
แลสั่งสบหน้าหน้า		แม่หน้าเอ็นดู ฯ
๑๖
๏ ออกจากคลองขุดข้าม		ครรไล
เรือวิ่งอกว้าใจ		หวาดขว้ำ
เด็ดแดดั่งเด็ดใย		บัวแบ่ง มาแม่
จากแต่อกใจปล้ำ		เปลี่ยนไว้ในนาง ฯ
๑๗
๏ บรรลุอาวาสแจ้ง		เจ็บกาม
แจ้งจากจงอาราม		พระรู้
เวรานุเวรตาม		ตัดสวาท แลฤๅ
วานวัดแจ้งใจชู้		จากช้าสงวนโฉม ฯ
๑๘
๏ มาคลองบางกอกกลุ้ม		กลางใจ
ฤๅบ่กอกหนองใน		อกช้ำ
แสนโรคเท่าไรไร		กอกรั่ว ราแม่
เจ็บรักแรมรสกล้ำ		กอกร้อยฤๅคลาย ฯ
๑๙
๏ ชาวแพแผ่แง่ค้า		ขายของ
แพรพัสตราตาดทอง		เทศย้อม
ระลึกสีสไบกรอง		เครือมาศ แม่เฮย
ซัดสอดสองสีห้อม		ห่อหุ้มบัวบัง ฯ
๒๐
๏ วัดหงส์เหมราชร้าง		รังถวาย นามแฮ
เรียมนิราเรือนสาย		สวาทสร้อย
หงส์ทรงสี่พักตร์ผาย		พรหมโลก แลฤๅ
จะสั่งสารนุชคล้อย		คลาดท้าวไป่ทัน ฯ
๒๑
๏ สังข์กระจายพี่จากเจ้า		จอมอนงค์
สังข์พระสี่กรทรง		จักรแก้ว
สรวมทิพย์สุธาสรง		สายสวาท พี่เอย
สังข์สระสมรจงแผ้ว		ผ่อนถ้าเรียมถึง ฯ
๒๒
๏ จากมามาลิ่วล้ำ		ลำบาง
บางยี่เรือราพลาง		พี่พร้อง
เรือแผงช่วยพานาง		เมียงม่าน มานา
บางบ่รับคำคล้อง		คล่าวน้ำตาคลอ ฯ
๒๓
๏ มาด่านด่านบ่ร้อง		เรียกพัก พลเลย
ตาหลิ่งตาเหลวปัก		ปิดไว้
ตาเรียมหลั่งชลตัก		ตวงย่าน
ไฟด่านดับแดไหม้		มอดม้วยฤๅมี ฯ
๒๔
๏ นางนองชลน่านไล้		ลบบาง
ไหลเล่ห์ชลลบปราง		แม่คล้ำ
แสนโศกสั่งสารปาง		จากพี่ ปลอบแม่
นาสิกเรียมซับน้ำ		เนตรหน้านางนอง ฯ
๒๕
๏ บางขุนเทียนถิ่นบ้าน		นามมี
เทียนว่าเทียนแสงสี		สว่างเหย้า
เย็นยามพระสุริยลี		ลาโลก ลงแม่
เทียนแม่จุดจักเข้า		สู่ห้องหาใคร ฯ
๒๖
๏ ปานนี้มาโนชญ์น้อย		นงพาล พี่เอย
เก็บเกศฤากรองมาลย์		มาศห้อย
ปรุงจันทน์จอกทองธาร		ประทิน ทาฤๅ
นอนนั่งถามแถลงถ้อย		ทุกข์พร้องความใคร ฯ
๒๗
๏ คิดไปใจป่วนปิ้ม		จักคืน
ใจหนึ่งเกรงราชขืน		ข่มคร้าม
ใจหนึ่งป่วนปานปืน		ปัดปวด ทรวงนา
ใจเจ็บฝืนใจห้าม		ห่อนเจ้าเห็นใจ ฯ
๒๘
๏ มิตรใจเรียมจอดเจ้า		จักคิด ถึงฤๅ
จากแม่เจ็บเสมอจิต		พี่บ้าง
ฤๅลืมมลายปลิด		แปลนสวาท
จำพี่โหยไห้ช้าง		ค่ำเช้าชำงาย ฯ
๒๙
๏ ไปศึกสุดมุ่งม้วย		หมายเป็น ตายเลย
ศูนย์ชีพไหนนุชเห็น		หากลี้
อรเอยลับหลังเอ็น		ดูนัก นะแม่
โอ้โอะไกลกันกี้		เมื่อไซ้จักสม ฯ
๓๐
๏ เรือมามาแกล่ใกล้		บางบอน
ถนัดหนึ่งบอนเสียดซอน		ซ่านไส้
จากมาพี่คายสมร		เสมอชีพ เรียมเอย
แรมรสกามาไหม้		ตากต้องทรวงคาย ฯ
๓๑
๏ บางกกกลกล่อมแก้ว		กับแด
กรตระกองนุชแปร		ปรับเนื้อ
ลานโลมวิไลแถง		ชระมุ่น อกเอย
จำนิรารสเกื้อ		กกแก้วกับทรวง ฯ
๓๒
๏ หัวกระบือกบินทรราชร้า		รณรงค์ แลฤๅ
ตัดกบาลกระบือดง		เด็ดหวิ้น
สืบเศียรทรพีคง		คำเล่า แลแม่
เสมอพี่เด็ดสมรดิ้น		ขาดด้วยคมเวร ฯ
๓๓
๏ โคกขามดอนโคกคล้าย		สัณฐาน
ขามรุ่นริมธารสนาน		สนุกนี้
พูนเพียงโคกฟ้าลาน		แลโลก ลิ่วแม่
ถนัดหนึ่งโคกขามชี้		เล่ห์ให้เรียมเห็น ฯ
๓๔
๏ มาคลองโคกเต่าตั้ง		ใจฉงาย
ตัวเต่าฤๅมีหมาย		โคกอ้าง
เจ็บอกพี่อวนอาย		ออกปาก ได้ฤๅ
คืนคิดโคกขวัญร้าง		อยู่เร้นแรมเกษม ฯ
๓๕
๏ มหาชัยชัยฤกษ์น้อง		นาฏลง โรงฤๅ
รับร่วมพุทธมนต์สงฆ์		เสกซ้อม
เสียดเศียรแม่ทัดมง-		คลคู่ เรียมเอย
ชเยศชุมญาติห้อม		มอบให้สองสม ฯ
๓๖
๏ ท่าจีนจีนจอดถ้า		คอยถาม ใดฤๅ
จีนช่วยจำใจความ		ข่าวร้อน
เยียวมิ่งแม่มาตาม		เตือนเร่ง ราแม่
จงนุชรีบเรียมข้อน		เคร่าถ้า จีนคอย ฯ
๓๗
๏ บ้านบ่อน้ำบกแห้ง		ไป่เห็น
บ่อเนตรคงขังเป็น		เลือดไล้
อ้าโฉมแม่แบบเบญ-		จลักษณ์ เรียมเอย
มาซับอัสสุชลให้		พี่แล้วจักลา ฯ
๓๘
๏ นาขวางใครแขวะรุ้ง		เป็นทาง
ปองบ่อไป่ปองนาง		ป่วยไซร้
นามขวางไขว่หนามขวาง		ในอก อีกแม่
ใครบ่งฤๅเบาได้		เท่าน้องนางถอน ฯ
๓๙
๏ สามสิบสองคดคุ้ง		เวียนวง
คิดว่าคืนหลังหลง		ทุกเลี้ยว
บังเฉนียนไฉนบง		พักตร์แม่ เห็นฤๅ
แลตะลึงลืมเคี้ยว		ขบค้างคำสลา ฯ
๔๐
๏ มาคลองย่านซื่อซ้ำ		พิศวง
ซื่อตลอดย่านเดียวตรง		รวดริ้ว
ใจคิดคู่ครองคง		รักแม่ นะแม่
ไป่ตลอดเลยพลิ้ว		พลัดน้องมาไกล ฯ
๔๑
๏ เห็นจากจากแจกก้าน		แกมระกำ
ถนัดระกำกรรมจำ		จากช้า
บาปใดที่โททำ		แทนเท่า ราแม่
จากแต่คาบนี้หน้า		พี่น้องคงถนอม ฯ
๔๒
๏ เรียมจากฤๅจับข้าว		เต็มคำ หนึ่งเลย
รินซึ่งชลจานจำ		เนื่องแค้น
หยิบกับกระยากำ		คิดแม่ คอยแม่
เหียนฤหายหอบแหน้น		อกค้างคายคืน ฯ
๔๓
๏ ปรานีนุชอยู่เหย้า		เยียบเย็น
เย็นแม่เยี่ยมจักเห็น		แต่ห้อง
ครวญหาพี่ใครเป็น		สองปลอบ แม่เลย
สไบพี่เปลี่ยนจักป้อง		ปิดหน้านางโหย ฯ
๔๔
๏ แลไถงถงาดเลี้ยว		ลับแสง
สอดซึ่งตาเรียมแสวง		ทั่วพื้น
จวบจันทร์แจ่มโลกแปลง		มาเปลี่ยน
หวนว่ามุขแม่ฟื้น		เยี่ยมฟ้าหาเรียม ฯ
๔๕
๏ ชมแขคิดใช่หน้า		นวลนาง
เดือนดำหนิวงกลาง		ต่ายแต้ม
พิมพ์พักตร์แม่เพ็ญปราง		จักเปรียบ ใดเลย
ขำกว่าแขไขแย้ม		ยิ่งยิ้มอัปสร ฯ
๔๖
๏ วิเวกดุเหว่าก้อง		ดงดึก แล้วแฮ
กระส่าวเสียงนกนึก		นุชพร้อง
พลิกปลอบเปล่าใจทึก		ถามแม่ ไหนแม่
ปลุกพี่ฤๅเรียมร้อง		เรียกเจ้าไป่ขาน ฯ
๔๗
๏ โอ้ดวงดาเรศด้อย		เดือนดับ
ดับดั่งดวงอัจกลับ		พู่พร้อย
ชวาลาจะลาลับ		นุชพี่ แพงเอย
หลับฤตื่นตรอมละห้อย		อยู่ห้องหนหลัง ฯ
๔๘
๏ เรือมารุ่งบ่รู้		คืนวัน
ตื่นแต่ตาใจฝัน		คลับคล้าย
แปดยามย่ำแดยัน		แทนทุ่ม โมงแม่
นอนนั่งลุกยืนย้าย		ยิ่งร้อนเรียมวี ฯ
๔๙
๏ แม่กลองกลองบ่ได้		ยินดัง
รัวแต่กรประนัง		หนึ่งค้อน
ทรวงพี่แผ่เพียงหนัง		ขึงขอบ กลองเอย
กลองบ่ข้อนเรียมข้อน		อกแค้นคะนึงโฉม ฯ
๕๐
๏ ออกจากปากน้ำน่าน		นองพราย
อรรณพพิศาลสาย		ควั่งคว้าง
จากนางยิ่งตนตาย		ทีหนึ่ง นะแม่
เทียรจักทอดตัวขว้าง		ชีพไว้กลางวน ฯ
๕๑
๏ สรวลเสียงพระสมุทรครื้น		ครวญคะนอง
คลื่นก็คลี่คลายฟอง		เฟื่องฟื้น
ดาลทรวงป่วงกามกอง		กลอยสมุทร แม่ฮา
ออกโอษฐ์ออกโอยสะอื้น		อ่าวอื้ออลเวง ฯ
๕๒
๏ เรียมวอนเทวะแม่แม้น		เมขลา
แบวิเชียรเชิญรา		เร่งเจ้า
นางสมุทรเรียกมามา		เทอญแม่ มาแม่
ทันที่เรือเรียมเต้า		คลื่นเต้นตากทรวง ฯ
๕๓
๏ บ้านเหลมเรือพี่เลี้ยว		คลองจร
ระลึกคมเหลมศร		เนตรน้อง
เสียวทรวงพี่โอยอร		อกแตก ตายแม่
สุดสอดสายเนตรร้อง		แม่ตั้งตาคอย ฯ
๕๔
๏ เห็นตะบูนรอยบั่นต้น		ตัดรอน
ยังแต่ตอตะบูนทอน		กิ่งกลิ้ง
เจียนใจพี่ขาดจร		จากสวาท มาแม่
ทอนท่อนไมตรีทิ้ง		ทอดไว้วังเวง ฯ
๕๕
๏ ดูใดไป่เท่าด้วย		ดวงพักตร์ แม่เลย
โฉมแม่ชื่นใจจัก		หล่อหล้ม
มาเดียวพี่ดักดัก		ใจจอด แม่แม่
เรือนแล่นผายผันก้ม		พักตร์ไห้หาศรี ฯ
๕๖
๏ ถับถึงคุ้งคดอ้อย		โอชหวาน วายแม่
อ้อยแม่เจียนผจงจาน		จอกแก้ว
ขอเคียงซ่อมสอดพาน		รองร่วม เจ้าฤๅ
รสยิ่งอำมฤตแล้ว		ระลึกลิ้นหวานเอง ฯ
๕๗
๏ พิศพานจานแจ่มเจ้า		เบญจรงค์ รัตน์เอย
โหยบ่เห็นอนงค์		นั่งน้อม
นพนิตแน่งนางผจง		จัดมอบ มาฤๅ
จากรักจากรสพร้อม		ไพร่ใช้ชายเคียง ฯ
๕๘
๏ อยู่เรือนจักเพื่อนพร้อง		ความใคร
รสรักแรมกะได		ดอกดั้ว
เรียมหมองแม่พาใจ		คลายเทวษ
หมองสมรนุชเรียมกลั้ว		กล่อมเจ้าเอาใจ ฯ
๕๙
๏ บำราศรสหื่นห้า		แหหาย
โหยคระหนรนกาย		ก่ำไหม้
รัวรัวราคราวพาย		เรือเร่ง แรงแม่
ทันถี่ทุกเล่มไหล้		หล่อเต้นตามเผยอ ฯ
๖๐
๏ ถึงเพชรบุเรศเข้า		ขุนพล
กรีทัพยกโดยสถล		มารคเต้า
ธงทองทัดลมบน		โบกเรียก พลแม่
เรียมเรียกรสรักเร้า		เร่งน้องในทรวง ฯ
๖๑
๏ ออกทัพเอาฤกษ์เร้า		ปืนไฟ
ปืนประกายกุมไก		จี่จิ้ม
เพลิงราคพลุ่งกลางใจ		เจียวเจ็บ อกเอย
ทรวงพี่บรรทุกปิ้ม		ปวดด้วยปืนกาม ฯ
๖๒
๏ ทุกตรอกเรียมตรวจหน้า		ขาดนาง เดียวแม่
จบจรหลาดแลทาง		ทั่วด้าว
จวบหญิงจ่ายของกลาง		ถนนเกลื่อน
เทียมธุลีทาสท้าว		อรข้างเดียวเดิน ฯ
๖๓
๏ ถึงชรอ่ำชรอุ่มห้อง		เวหา หนเอย
คิดอรแมกเมฆมา		กลัดไว้
ฤๅเขาชรอ่ำอา-		ดูรเทวษ
เป็นชรอุ่มฟ้าไข้		ข่าวน้องนางตรอม ฯ
๖๔
๏ สุริยาวิโยคฟ้า		ฝนเชย
บุปผชาติรำเพยเผย		กลิ่นใกล้
เผยอหอมเลื่อนสมรเหย		หาพี่ ฤๅแม่
ถามพฤกษ์พรางเพราะไม้		ปากลิ้นไป่มี ฯ
๖๕
๏ ทัพใต้ทัพตั้งป่า		เป็นเรือน
จากนุชมานอนเดือน		ต่างไต้
ตรอมตายแต่จักเยือน		กันยาก แลแม่
เรือนฤเห็นเห็นไม้		ป่าไม้เป็นเรือน ฯ
๖๖
๏ ราตรีตรวจค่ายฆ้อง		ขามขาม ใจเอย
เกราะกระพือเพลิงยาม		รุ่งเร้า
กระเวนกระวนกาม		กวนอก พี่นา
รันระดมแดเข้า		คู่ฆ้องกระแตตี ฯ
๖๗
๏ เคยนิทรอรนุ่มเนื้อ		แนบเรียม
เดาะกระไดไดเลียม		ลอดเคล้น
นาสาสูบรสเทียม		ปรางมาศ
สองสนุกล้วนเหล้น		เล่ห์นั้นฤๅลืม ฯ
๖๘
๏ เคยโอษฐ์แอบโอษฐ์อ้อน		เอาใจ
คำอ่อนวอนอาลัย		ล่อเคล้า
นับเดือนเลื่อนปีไป		ไกลมิ่ง นะแม่
เยียวอยู่หนหลังเศร้า		สวาทแล้วใครโลม ฯ
๖๙
๏ ออกทัพถะถั่นเข้า		ไพรเขียว
ละแม่เดียวมาเดียว		ด่วนร้าง
สายตาต่อเต็มเกลียว		มากล่อม ไกลแม่
เวระใดเราสร้าง		ซัดให้ทันเห็น ฯ
๗๐
๏ ห้วยขมิ้นคิดขะมิ่นเจ้า		เคยผจง
กวดสกนธ์สีสรง		โสรจน้อง
เรียมจากจักโศกทรง		เสาวภาคย์ เผือดฤๅ
ขมิ้นจะวายวันต้อง		แต่งเนื้อนางสนาน ฯ
๗๑
๏ อ่าผิวการะเกดเกลี้ยง		เกลานวล แน่งเอย
เรียมกะไดเชยชวน		ชิดเคล้า
อ้าอรกลิ่นเกศหวน		หอมหื่น กูเฮย
คิดภิรมย์รสเกล้า		กลิ่นกลั้วไกลฉม ฯ
๗๒
๏ ยามามาท่าข้าม		แขวงปราณ
ปราณประหลาดลมฆาน		พี่ข้อง
แลว่านุชทรมาน		หมองสิ่ง ใดแม่
ทุกข์โรคหรือจักร้อง		ร่ำไห้หาเรียม ฯ
๗๓
๏ ถึงสามร้อยยอดเงื้อม		งำทะเล
ทะเลจะหลากลมเห		หาดขว้ำ
สามร้อยคิรีเท		ทับอก เล่าฤๅ
ใจจะปล้ำสุดปล้ำ		เสน่ห์น้องหนักทรวง ฯ
๗๔
๏ โคแดงนามท่งด้าว		โคดง ใดฤๅ
โคอาสน์อิศวรองค์		อยู่เกล้า
พระมาดอาจจักปลง		ปลิดเทวษ ราพ่อ
สองจากพระเป็นเจ้า		ช่วยให้คืนสม ฯ
๗๕
๏ แลระบัดลาดท่งท้อง		ทิวพฤกษ์
มลักเห็นหมู่มฤค		ครุ่นคร้าม
หวังหาคู่แนบนึก		นุชนาฏ เรียมเอย
คิดเมื่อมาสมรห้าม		พี่ห้ามหวงโฉม ฯ
๗๖
๏ นางทรายจามเรศรู้		รักขน
คือนุชสงวนงามตน		แต่น้อย
ตายองตอบตายล		ยวนเนตร นางเอย
โฉมแม่บาดตาย้อย		อยู่พู้นฉันใด ฯ
๗๗
๏ ขุนพาฬพยัคฆ์เคล้า		พยัคฆี
สารสู่สาวคชลี		แหล่งเหล้น
ปวงสัตว์เพรียกไพรศรี		สังวาส
สังเวชสมรมาเว้น		พี่เว้นวายชม ฯ
๗๘
๏ เนื้อเบื้อนาเนกล้ำ		หลายพรรณ
ล่าแหล่งลืมเกลียงวัน		แวะเว้น
ไพรพฤกษ์เงียบเซียบศัลย์		โศกแม่
แสนสัตว์ซบเซาเร้น		ช่วยร้อนเรียมตรอม ฯ
๗๙
๏ ลมลงโลมลาดไม้		กฤษณา
โบกบอกนาสาหา		กลิ่นต้อง
รอยอรร่ำพัสตรา		ตากตรอก ลมฤๅ
พากลิ่นกลอยมาข้อง		ค่าไม้หอมเหมือน ฯ
๘๐
๏ หวนหอมการะเกดเกลี้ยง		เกล้าผม เจ้าฤๅ
อินทนิลคือแข่งคม		เนตรแต้ม
นมนางอับอายนม		นุชนาฏ พี่เอย
ปรางเปล่งเปรียบกึ่งแก้ม		อ่อนช้ำคราวชม ฯ
๘๑
๏ จัมปาจำเปรียบเนื้อ		นางสวรรค์ กูเอย
ศรีสุมาลัยพรรณ		พิศแพ้
ช้องนางคลี่ระส่ายสรร		สลายเซ่น
คือนุชสนานกายแก้		เกศแก้วกันไร ฯ
๘๒
๏ สาวหยุดหยุดย่างช้า		หวังชัก ชวนแม่
รักใช่รักแรมรัก		สุดรู้
นางแย้มจะยลพักตร์		ฤๅพบ พานเลย
ซ่อนกลิ่นกลอยซ่อนชู้		ชื่อช้ำใจถวิล ฯ
๘๓
๏ ขานางพิศภาคแพ้		พิมพ์เพลา นุชนา
กลกล่อมสองปลีเยาว์		ยาตรเยื้อง
เล็บนางเล็บนุชเบา		บอกคึ่ง พี่ฤๅ
หลงปัดเล็บนางเปลื้อง		ปลาบเนื้อเรียมขนาง ฯ
๘๔
๏ พะยอมคิดเยาวแม่แย้ม		ยินดี
สีเสียดคือทรวงสี		เสียดซ้อน
ชิงชันเฉกในที		เชิงเกี่ยว กายแม่
หว้าดังวอนนางค้อน		เคียดแกล้งเป็นกล ฯ
๘๕
๏ นกแก้วจับกิ่งแก้ว		กอดคอน
กลพี่กอดแก้วนอน		แนบเนื้อ
นางกวักนกกวักจร		จับกวัก ไกวแม่
หลงว่ากรนุชเกื้อ		กวักให้เรียมตาม ฯ
๘๖
๏ นางนวลจับแมกไม้		นางนวล
นวลนุชแนบเรียมควร		คู่แคล้ว
เบญจวรรณจับวัลย์พวน		พันโอบ ไม้แม่
แลว่าวัลย์กรแก้ว		กอดอ้อมเอววัลย์ ฯ
๘๗
๏ โนรีสีชาดย้อม		ระยับแดง
นกขะมิ่นชมพูแสง		แสดผ้า
ปนแปลกนึกนางแปลง		สไบเปลี่ยน
เย็นห่มแสดสีฟ้า		ฝ่ายเช้าเคยชม ฯ
๘๘
๏ แขกเต้าตามคู่เต้า		แขกสมร มาฤๅ
ถามข่าวนุชแหนงจร		จับไม้
สัตวาสุวาวอน		วานหน่อย นกเอย
บอกสมรเรียมไห้ให้		ข่าวน้องมาแถลง ฯ
๘๙
๏ เสนาะเสียงสุโนกร้อง		ระงมวัน
สาลิกามาปัน		เหยื่อป้อน
นางนกกระสรวลสันต์		สมเสพ
คือนุชแนบโอษฐ์อ้อน		แอบให้เรียมโลม ฯ
๙๐
๏ เรียมเมิลโมเรศเคล้า		โมรี
นางมยุรยวนยี		ยั่วเย้า
เฉกโฉมแม่มังสี		เสาวภาคย์ กูเอย
แล นก ลอบนึกเจ้า		พี่ดิ้นโดยยูง ฯ
๙๑
๏ ยกมาออกอ่าวน้ำ		นามนาง รมนา
นางบ่เห็นเห็นบาง		เปล่าเศร้า
ฉมนางชไมปราง		สมรมิ่ง กูเอย
ดินหื่นหอมฟ้าเร้า		รื่นร้างอภิรมย์ ฯ
๙๒
๏ นางรมรมเยศร้าง		รมยา
กลพี่จากเจียนกา		เมศม้วย
ฤๅหากแม่มายา		พิโยคหยอก เรียมฤๅ
มาแม่สำราญด้วย		พี่น้อยนางรม ฯ
๙๓
๏ บางสะพานสะพาดพื้น		สะพานทอง
ฤๅสะพานสุวรรณรอง		รับเจ้า
อ้าโฉมแม่มาฉลอง		พิมพ์มาศ นี้ฤๅ
รอยร่นเหนือบ่าเบ้า		แบบเนื้อนพคุณ ฯ
๙๔
๏ บางสะพานสะพาดพื้น		ทองปาง ก่อนแฮ
รอยชะแลงชระลุราง		ร่อนกลุ้ม
ระลึกโฉมแม่แบบบาง		บัวมาศ กูเอย
ควรแผ่แผ่นท้องหุ้ม		ห่อไว้หวังสงวน ฯ
๙๕
๏ เห็นขามสาวบ่าวต้น		เคียงกัน
สาวบ่าวปลูกสำคัญ		คู่สร้าง
เสมอเรียมร่วมรักขวัญ		เมืองมิ่ง แม่ฤๅ
สองประสิทธิ์สัตย์อ้าง		ปลูกไว้กลางใจ ฯ
๙๖
๏ ยกมามาอกไหม้		ทรมาน
ถึงที่นามละหาน		อู่แห้ง
นุชเอยจักหาธาร		ทาอก พี่แม่
อู่ก็แล้งชลแล้ง		อกแล้งลืมงาย ฯ
๙๗
๏ หมอนเจ้าเขาเทพไท้		สถิตสิง
คิดคู่เขนยอรอิง		ร่วมร้าง
เขนยทองทอดกายพิง		พูนเทวษ ฤๅแม่
นอนจะแนบเขนยข้าง		คู่เนื้อเรียมถนอม ฯ
๙๘
๏ ลองไนจักจั่นแจ้ว		ใจรัว รัวแม่
ชะนีร่ำโหยหาผัว		ผ่าวไส้
ดวงเดียวเด็ดแต่ตัว		ตกป่า ชัฏแม่
จากสมรพี่มาไห้		แห่งห้องชะนีโหย ฯ
๙๙
๏ รอยกรรมมาแบ่งแก้ว		กับสกนธ์ กูเอย
ขวัญอยู่อยุธยาตน		ต่างร้าง
โอ้ดวงทิพยสุมณ-		ฑามาศ แม่เอย
บุญที่สมสองสร้าง		จักสิ้นฤๅยัง ฯ
๑๐๐
๏ ควิวควิวอกควากคว้าง		ลมลอย แลแม่
ถอยแต่ใจจากถอย		ทับช้า
ทศทิศทอดตาคอย		ขวัญเนตร พี่เอย
เอาสไบนุชต่างหน้า		แนบเนื้อแทนนาง ฯ
๑๐๑
๏ พระลบสุริยเลี้ยว		ไศลลา โลกเอย
ทุกทิศชระมัวมา		มืดแล้ว
เนตรหนึ่งว่ายนภา		เพียงเมฆ
เนตรหนึ่งตรวจไตรแผ้ว		แผ่นหล้าหาสมร ฯ
๑๐๒
๏ โพธิ์สลับโพธิ์เทพไท้		เทพา พ่อฤๅ
เอาพระโฆษผยองยา		สวาทชู้
อาราธน์พระเอยอา		รักษ์เร่ง ราพ่อ
เชิญช่วยพาสมรู้		รสน้องแรมนาน ฯ
๑๐๓
๏ ลับยักษ์ลับเยาวให้		เรียมหา แม่แฮ
ฤๅอสุรพาลพา		แวะเว้น
ลับหลังพี่ลับตา		แสนโยชน์
รำลึกลับนุชเร้น		ร่วมรู้ในใจ ฯ
๑๐๔
๏ ยากมาเมืองแม่น้ำ		ใจหมอง
เมืองก็ศูนย์กลสอง		สวาทว้าง
ขวัญเมืองอยู่เมืองครอง		ใจเครา พี่ฤๅ
ฤๅพี่จากมาค้าง		ขวบแล้วนางลืม ฯ
๑๐๕
๏ อู่สะเภาพาณิชใช้		ใบคลา
ทุกข์พี่พ้นเภตรา		เลื่อนโล้
จากสมรแม่เสมอมา		กลางสมุทร
แลบ่เห็นตระหลิ่งโอ้		อกคว้างกลางชล ฯ
๑๐๖
๏ หนองบัวบงกชช้อย		ชูชวน ชื่นเอย
บัวดั่งบัวนุชอวล		อ่อนน้ำ
กระบอกทิพย์ผกากวน		กาเมศ กูเอย
ภุมเรศแรมรสกล้ำ		กลีบฟ้ายาไฉน ฯ
๑๐๗
๏ ศิขรศิขเรศเงื้อม		เงางาม
แลเล่ห์ฉากเขียนเขา		คั่นห้อง
พ่างเพียงแผ่นผาเฉลา		ฉลักลวด ลายแฮ
กลหนึ่งเตียงนอนน้อง		ม่านกั้นกำบัง ฯ
๑๐๘
๏ ผาเผยพุพ่างน้ำ		ฝอยฝน
คือสุหร่ายโรยชล		ช่วยร้อน
สาครร่วมสรงสกนธ์		ไกลพี่ แล้วแม่
อ้าแม่เอยจักอ้อน		อาบน้ำตาแทน ฯ
๑๐๙
๏ เคยปรุงประทิ่นแป้ง		ปนละออง อบเอย
สรงสว่างใจสอง		ครุ่นครั้ง
จอกจันทร์จากจรุงหมอง		ราแม่
พานใส่เสาวคนธ์ตั้ง		แต่งให้ใครทา ฯ
๑๑๐
๏ คันฉายคันฉ่องน้อย		เสนียดนาง พี่เอย
จากจะลืมเสยสาง		สระเผ้า
โศกเสียสิ่งสำอาง		อายโอ่ ฤๅแม่
พักตร์จะผัดผจงเกล้า		เยี่ยมแย้มแกลคอย ฯ
๑๑๑
๏ หลัดหลัดพลัดพรากแก้ว		กานดา พี่เอย
ลิ่วแต่ตัวเรียมมา		ตกไร้
ขวัญแขวนอยู่ขวัญตา		ทุกเมื่อ
เรียมร่ำไข้ฟ้าไข้		แผ่นพร้องรำพัน ฯ
๑๑๒
๏ ลงลุแก่งตุ่มตั้ง		โศกา
แสนตุ่มตวงชลนา		พี่พ้น
กลืนโศกสุดอกอา-		ดูรเทวษ วายเลย
ซับแต่สายเนตรล้น		ลูบร้อนฤๅเย็น ฯ
๑๑๓
๏ คุลาตีอกไห้		หาใคร
นามจึ่งปรากฏใน		แก่งนี้
เจ็บจากพี่เจ็บใจ		เจ็บยิ่ง เจ็บฤๅ
เจ็บบ่ปานกูลี้		ลาดข้อนทรวงครวญ ฯ
๑๑๔
๏ สงสัยด้วยแก่งแก้ว		สงสาร
จากสิ่งใดใดราญ		ร่นร้อง
แก่งเกิดวิการดาล		ดุจอก พี่ฤๅ
เรียมก็โศกาก้อง		แก่งแก้วกันแสง ฯ
๑๑๕
๏ เดินทางพลางพี่ไห้		โหยหวน
ถึงแก่งนามนางครวญ		ครุ่นนั้น
อ้าแม่จักกำสรวล		เสมอแก่ง นี้ฤๅ
ฤๅว่าโศกสมรกลั้น		เทวษถ้าเรียมถึง ฯ
๑๑๖
๏ ถับถึงปากร่วมน้ำ		คะนึงนาง
ถามข่าวไปปากพราง		พี่พร้อง
อรมาท่าหลงทาง		ฉงนอยู่
ปากร่วมวานปากร้อง		เรียกเจ้ามาจร ฯ
๑๑๗
๏ เมืองเพชรเขาเพชรแพร้ว		พรายฉาย
เฉกนุชนาดกรกราย		นพเก้า
แสงเพชรพิศอับอาย		แหวนนุช พี่เอย
ยอดและยอดรุ่งเร้า		รอบก้อยกรสมร ฯ
๑๑๘
๏ ถึงตระนาวตระหน่ำซ้ำ		สงสาร อรเอย
จรศึกโศกมานาน		เนิ่นช้า
เดินดงท่งทางละหาน		หิมเวศ
สารสั่งทุกหย่อมหญ้า		ย่านน้ำลานาง ฯ
๑๑๙
๏ แสนศึกแสนศาสตร์ซ้อง		แสนพัน มาแม่
สุดแต่เวทยากัน		ชีพไว้
ศึกทรวงพี่สุดผจัญ		ใจซู่ โศกแม่
จักยุธยาใจได้		ชีพด้วยนางเดียว ฯ
๑๒๐
๏ รอยโฉมนุชเปลี่ยนปั้น		เป็นทรวงพี่ฤๅ
ฤๅแม่เป็นมณีดวง		เนตรด้วย
จับจิตพี่จึงตวง		เต็มเทวษ รักแม่
ดับชีพเกิดใหม่ม้วย		แผ่นหล้าฤาลืม ฯ
๑๒๑
๏ บวงเทพทุกเถื่อนถ้ำ		มณฑล ทวีปเอย
ยกแต่สองหัตถ์ตน		ต่างเบี้ย
ขอคนร่วมวิมล		มาโนชญ์ เรียมนา
แสดงสดับโสตเหงี้ย		เงียบสิ้นสุดสวรรค์ ฯ
๑๒๒
๏ พันเนตรภูวนาถตั้ง		ตาระวัง ใดฮา
พักตร์สี่แปดโสตฟัง		อื่นอื้อ
กฤษณนิทรเลอหลัง		นาคหลับ ฤๅพ่อ
สองพิโยคร่ำรื้อ		เทพท้าวทำเมิน ฯ
๑๒๓
๏ นิทานนิเทศท้าว		องค์ใด ก็ดี
ทุเรศแรมสมรไท		ท่านร้าง
แสนเทวษเท่าไรไป		ปานอก พี่เอย
ปวงประสบคู่ค้าง		แต่ข้านานคืน ฯ
๑๒๔
๏ กำสรวลศรีปราชญ์พร้อง		เพรงกาล
จากจุฬาลักษณ์ลาญ		สวาทแล้ว
ทวาทศมาสสาร		สามเทวษ ถวิลแฮ
ยกทัดกลางเกศแก้ว		กึ่งร้อนทรวงเรียม ฯ
๑๒๕
๏ ชายาเยาวยอดชู้		โฉมสวรรค์ พี่เอย
รอยว่าอินทร์พรหมสรรค์		เสกแสร้ง
เลือกลักษณ์ละอันปัน		เป็นรูป นุชฤๅ
มอบมิ่งสมรมาแกล้ง		พี่กลั้นใจตาย ฯ
๑๒๖
๏ คิดคลึงสาโรชสร้อย		เสาวมาลย์ แม่นา
ภุชเคนทรสำราญ		แหล่งเหล้น
สระสวรรค์นิราสนาน		ไฉนนาฏ เรียมเอย
สรงเกษมสระสมรเฟ้น		ฝั่งฟ้าฝันถึง ฯ
๑๒๗
๏ เปรมปรางปรุงธูปฟ้า		อรอวล ใจเอย
จูบฤจางหอมหวน		ละห้อย
โฉมทิพย์สุคนธ์ควร		จากพี่ เจียวแม่
ถนอมนิเบามือน้อย		จิตเจ้าจากไฉน ฯ
๑๒๘
๏ งอนถันทิพย์ยอดย้อน		ยันทรวง พี่แม่
กอดนักเยียวอบพวง		พุ่มลื้น
ถนอมแอบอุ่นคือดวง		ตราติด พี่ฤๅ
จากอกออกราชื้น		ชุ่มช้ำเป็นหนอง ฯ
๑๒๙
๏ แว่วแว่วเสาวณิตน้อง		นางทรง เสียงฤๅ
สรวลกระซิกโสตพะวง		ว่าเจ้า
คล้ายคล้ายดำเนินหงส์		หาพี่ ฤๅแม่
อ้าใช่อรเรียมเศร้า		ซบหน้ากันแสง ฯ
๑๓๐
๏ พวงจาวเจิดแจ่มแก้ว		จักรพรรดิ พี่เอย
สมเสมอสมรรัตน์		แท่งแท้
จำเริญจำเราสวัสดิ์		สังวาส
เล็งเลียบดินฟ้าแพ้		ภพนี้ฤๅหา ฯ
๑๓๑
๏ สาวสวรรค์เสพสวัสดิ์ถ้วน		เทวินทร์
พรหมภักษ์ทิพย์ปัถพิน		งอกง้วน
จักรพรรดิร่วมนารินทร์		รัตนนาฏ
สามเสพทิพย์ลาญล้วน		เล่ห์น้องเรียมเกษม ฯ
๑๓๒
๏ จากเจ็บยิ่งโรคเร้า		รึงสกนธ์
แสบเสียดขุมขนจน		อกด้าน
ยาทาประทับทน-		ทานเทวษ ได้ฤๅ
แรงรับเหลือแรงต้าน		พี่แพ้แรงโรย ฯ
๑๓๓
๏ ฤดูระด่าวร้อน		แดนไตร
ลามผ่าวพฤกษ์พรากใบ		หล่นแล้ง
ทรวงพี่ผ่าวเผาไฉน		นะนาฏ เรียมเอย
ยังยิ่งทินกรแจ้ง		จวบสิ้นศูนย์กัลป์ ฯ
๑๓๔
๏ นทีสี่สมุทรม้วย		หมดสาย
ติมิงคล์มังกรนาคผาย		ผาดส้อน
หยาดเหมพิรุณหาย		เหือดโลก แล้งแม่
แรมราคแสนร้อยร้อน		ฤเถ้าเรียมทน ฯ
๑๓๕
๏ ฤดูเดือนเมฆย้อย		หยาดเผลียง
โซมสาดธรณิศเพียง		เพียบน้ำ
ชระมัวทั่วทิศเอียง		อากาศ
อกแผ่นดินฟ้าคล้ำ		คู่คลุ้มทรวงศัลย์ ฯ
๑๓๖
๏ อุทโฆษรามสูรขว้าง		ขวานฉวาง
พรายมณีเมขล์นาง		ล่อไหล้
อัมพรอุทรคราง		เรียมคร่ำ ครวญแม่
เสียงสุดเสียงฟ้าไห้		ครุ่นแค้นครางตาย ฯ
๑๓๗
๏ ฤดูลมชระล่องเนื้อ		หนาวใด เปรียบเลย
อกพี่เยือกเย็นไกล		กอดเกี้ยว
พันผืนพัสตราไป		ปานกึ่ง กรแม่
อุ่นอัคคีเสื้อเสี้ยว		ซีกนิ้วนางผงม ฯ
๑๓๘
๏ ลมพัดคือพิษต้อง		ตากทรวง
หนาวอกรุมในดวง		จิตช้ำ
โฉมแม่พิมลพวง		มาเลศ กูเอย
มือแม่วีเดียวล้ำ		ยิ่งล้ำลมพาน ฯ
๑๓๙
๏ เอียงอกเทออกอ้าง		อวดองค์ อรเอย
เมรุชุบสมุทรดินลง		เลขแต้ม
อากาศจักจานผจง		จารึก พอฤๅ
โฉมแม่หยาดฟ้าแย้ม		อยู่ร้อนฤๅเห็น ฯ
๑๔๐
๏ ตราบขุนคิริข้น		ขาดสลาย แลแม่
รักบ่หายตราบหาย		หกฟ้า
สุริยจันทรขจาย		จากโลก ไปฤๅ
ไฟแล่นล้างสี่หล้า		ห่อนล้างอาลัย ฯ
๑๔๑
๏ ร่ำรักร่ำเรื่องร้าง		แรมนวล นาฏฤๅ
เสนาะสนั่นดินครวญ		ครุ่นฟ้า
สารสั่งพี่กำสรวล		แสนเสน่ห์ นุชเอย
ควรแม่ไว้ต่างหน้า		พี่พู้นภายหลัง ฯ
๑๔๒
๏ นรินทร์นเรศไท้		บริบาล
นิพนธ์พจน์พิสดารญาณ		ยศไว้
กวีวรโวหาร		นายหนุ่ม
ควรแก่ปราชญ์ใดได้		อ่านแล้วเยียรยอ ฯ
๑๔๓
๏ ใดใดโอษฐ์โอ่อ้าง		ตนดี
เอาปากเป็นกวี		ขล่อยคล้อย
หากหาญแต่วาที		เฉลยกล่าว ไฉนนา
ดุจหนึ่งแสงหิ่งห้อย		ส่องก้นตนเอง ฯ
๑๔๔
๏ โคลงเรื่องนิราศนี้		นรินทร์อิน
รองบาทบวรวังถวิล		ว่าไว้
บทใดปราชญ์ปวงฉิน		เชิญเปลี่ยน แปลงพ่อ
ปรุงเปรียบเสาวคนธ์ไล้		เลือกลิ้มดมดู ฯ